Brakial Pleksus, üç büyük dal halinde seyrederek, tüm kürek kemiği,
omuz ve kol kaslarının innervasyonunu ve duyu integrasyonunu
sağlayan büyük bir sinir topluluğudur. Zedelenmesi
durumunda kürek kemiği,omuz, dirsek, el bileği, el ve parmak kasları
etkilenecektir.
Zedelenmenin şiddeti farklı olmaktadır. Sinirin zedelenen
bölümlerine göre çalışmayan veya etkilenen kaslar değişik olacaktır.
Doğum sırasında zedelenmesi “Obstetrik (Doğumsal) Brakial Pleksus zedelenmeleri" olarak adlandırılır.
Brakial Pleksus, makat gelişli doğumlarda gövdenin ve boynun yana
aşırı eğilmesi ile sinirlerde oluşan çekilme sonrası, baştan gelen
doğumlarda ise omuzların dışarı çıkışı sırasında başın ve boynun
aşırı yana eğilmesi ile sinirlere uygulanan traksiyon sonrası,
doğum ağırlığı büyük, pelvise göre iri ve kafası büyük
bebeklerde oluşabilir.
Obstetrik zedelenmeler 3 gruba ayrılabilir.
-5 ve 6. servikal köklerin etkilendiği </ b>Erb Duchenne üst
seviye paralizisi,
-Servikal 8 ve Torakal 1 köklerinin etkillendiği Klumpke
paralizisi,
-Tüm kolu içine alan paralizi (felç),>
Brakial Pleksus zedelenmesinin erken fark edilmesi ve teşhisi, bebeklerde hareket azlığının ilk haftalarda çok göze batan bir semptom olmaması nedeniyle çoğunlukla mümkün olmamaktadır. Doğum sonrası, kadın doğum ve neonatal pediatrist hekimler tarafından Brakial Pleksus zedelenmesi olduğu düşünülen bebekler, pediatrik nöroloji uzmanına sevk edilmeli ve hemen fizyoterapi ve aile eğitimi başlatılmalıdır.
Erken teşhis ve
rehabilitasyonun önemi açısından ;
Taburcu olana kadar fark edilemeyen bebeklerde ailelerin bu olayı
fark ederek bebeklerini doktora götürmelerini sağlayacak bazı
noktaları açıklamak istiyorum;
Bebeğin her iki kolunu eşit hareket ettirememesi,
Daha büyük bebeklerde (1 ay ve sonrası); |
Bu gibi durumlarda ailenin bebeği hemen doktoruna ve gerekirse
pediatrik nörologa ve ortopediste götürmesi gerekmektedir.
Brakial
Pleksus tedavisi cerrahi + fizyoterapi yada yalnızca fizyoterapi
olarak ikiye ayrılabilir.
Ameliyat gerekip gerekmediğine ileri tetkiklerle karar verilir. Ama
cerrahi girişim yapılsa da yapılmasa da fizyoterapi
uygulamaları çok önemlidir. Cerrahi yapılacak vakalarda
ekip çalışması önemlidir ve ameliyat öncesi de rehabilitasyon
programı sonrasında olduğu gibi devam etmelidir.
Ben sizlere mesleğim gereği yalnızca fizyoterapi rehabilitasyon
yaklaşımlarından ve tedavi sırasında ailelerin dikkat etmesi gereken
önemli durumlardan bahsetmeye çalışacağım.
Fizyoterapi-Rehabilitasyon:
Brakial Pleksus zedelenmelerinde iyileşme 1- 18 ay içerisinde en iyi
şekilde görülür, bununla birlikte iyileşme;
* Sinir zedelenmesinin şiddetine,
* Tipine,
* Erken ve uygun cerrahi girişime,
* Erken başlanan rehabilitasyona,
* Ekip çalışmasına.,
* Ailenin aktif olarak rehabilitasyona katılmasına bağlıdır.
Doğumdan hemen
sonra tespit edilen vakalarda kolu, sinirde ve çevre dokularda
oluşan ödem ve olası kanama nedeniyle 1-2 hafta dinlendirmek
gerekir. Eğer köprücük kemiğinde bir kırık ve zedelenme söz konusu
ise dikkat edilmelidir. Bu aşamada sinir üzerine gerilimi önlemek
amacıyla kol sarkık vaziyette tutulmamalı, kol hafif yanda ve dirsek
hafif bükük tutulmalıdır. Bu dönemde cihaz önerilmemektedir. Eski
yıllarda bu dönemde kol 90 derece yanda ve dışa dönük tam tespit
yapılırdı. Son literatür çalışmaları, rijit bir tespitin omuz ve kol
eklemlerinde limitlenmelerine ve omuz çıkıklarına yol açabileceğini
vurgulamaktadır Bu nedenle, özellikle bebeğin kucağa alınması,
kıyafet değişimi ve yıkanması sırasında kolun sarkması önlenmeli,
sırt üstü yatış bu devrede tercih edilmeli, yatış sırasında kol
yukarda bahsettiğim şekilde hafif yanda tutulmalıdır.
2 haftadan sonra egzersiz uygulamalarına geniş bir fizyoterapi
değerlendirmesinden sonra geçilmelidir. Egzersizlerin amacı,
Kasların zayıflaması ve uzun süreli hareketsizliğe bağlı kaslarda
oluşacak bozuklukların önlenmesi,
Eklem açıklığının devamının sağlanması ve limitasyonların önlenmesi,
Bebeğin motor gelişim geriliklerinin önlenmesi,
Kol ve elin fonksiyonel kullanımın sağlanması,
Omuz çıkıkları ve kas yaralanmasını önleyecek pozisyonlarının
sağlanmasıdır.
Egzersizler ailelerin düzenli yapmaları amacıyla her alt değişimi
sonrası olarak tavsiye edilir. Sayısını fizyoterapist çocuğun
durumuna göre belirlemelidir.
Rehabilitasyon yaklaşımları her iki kolu da içine alarak yapılmalı
ve oturma, emekleme gibi aktiviteler çalıştırılmalıdır.
Egzersizlerin yanı sıra gerekli durumlarda cihaz ve değişik
fizyoterapi uygulamaları gerekebilir.
Düzenli kontrollerin ilgili doktor ve pediatrik fizyoterapist
tarafından yapılması gerekir.
Özetle, doğum sırasında oluşan ve kolun fonksiyonlarını etkileyerek çocuğun ilerde kolunu kullanamaması ve diğer hareketlerde bozukluğu yaratan Brakial Pleksus zedelenmelerinde erken teşhis, uygun tıbbi müdahale, erken rehabilitasyon ve aile eğitimi çok önemlidir.