Spina bifida omuriliğin beyinden çıkıp çevresel organlara taşındığı omurilik kanalındaki açıklık demektir. Spina bifida' nın başlıca 3 tipi vardır( hafiften ağıra doğru ).
- Spina bifida okkülta : Bir veya daha fazla omurun arkasında açıklık olması, omuriliğin ve omuriliğin uzantısı olan sinirlerin yerinde olması demektir. Klinik olarak önemli bir deformite değildir.
- Meningosel : Omuriliğin etrafındaki koruyucu zarların omurgadaki bir açıktan dışarı çıkması demektir. Bebek doğduğu zaman sırtında bir kese ile doğar. Sinir hasarı yoktur veya çok azdır, cerrahi olarak tamir edilir.
- Myelomeningosel : Spina bifidanın en ağır formudur. Omuriliğin kendisi ve zarları, omur açıklığından dışarıya çıkmıştır. Bazı vakalarda omuriliği içinde taşıyan deri ile örtülüdür, bazen omurilik ve etrafındaki zarlar tamamen açıktadır.
Sıklığı
İnsanların % 20 kadarında spina bifida okülta vardır. Ancak bu
hastaların büyük çoğunluğunda hiçbir belirti yoktur, ve insanların
çoğu spina bifida okülta olduğunu bilmez. Diğer iki tip spina bifida
ise oldukça önemlidir. Diğer iki tip omurga açıklığına " spina
bifida manifesta" adı da verilir. Myelosel ve myelomeningosel her
bin doğumda bir görülür. Bunlarında büyük çoğunluğu ( % 95 )
myelomeningosel şeklindedir.
Özellikleri
Spina bifidanın en ağır formu olan myelomeningoselin belirtileri; bu
belitiler spina bifidalı omurilik seviyesinin altındaki belirtiler
ve beyin omurilik sıvısı dolaşımının bozulmasına bağlı belirtiler
olarak ikiye ayrılır.
- Kas zayıflığı ve felç
- Duyu kaybı
- Mesane ve barsak kontrolünün olmaması - Hidrosefali (
beyinde su toplanması ) - Nöbetler
- Körlük
Myelomeningoselli çocukların % 70 - 90' ında myelomingoselle
birlikte beyin omurilik sıvısı dolaşımı da bozulmuştur ve buna bağlı
olarak başta büyüme, nöbetler ve görme bozukluğu olur. Hidrosefali
şant ( shunt ) ameliyatı ile kontrol edilir. Bu ameliyatla beyinde
oluşan fazla sıvı karın boşluğuna verilir. Bu şekilde beyin hasarı,
nöbetler, ve körlük önlenmiş olur.
Hidrosefali spina bifada olmaksızın da görülebilir ancak bu iki
durum sıklıkla birlikte görülür.
Eğitim imkanları
Spina bifada sık rastlanan bir anomalidir. Yakın zamanlara kadar
mylomeningoselli çocuklar doğumdan kısa bir süre sonra ölürdü. Ancak
günümüzde doğumdan hemen sonra yapılan şant ameliyatları ve spinal
tamir bu çocukların ölmesini engellemiştir. Sıklıkla bu çocuklar
daha sonra da çok ciddi operasyonlar geçirmektedirler. Bu sebeple bu
çocukların eğitim programları esnek olmalı ve onların tıbbi bakım ve
rehabilitasyon izlemeleri ile uyum göstermelidirler.
Myelonemingoselli pek çok çocuk için en önemli sorun mesane ve
barsak kontrolüdür, temiz aralıklı kateterizasyon ( TAK )
gerekebilir. TAK'ın öğrenilmesi ve uygulanması özel bir eğitim ve
dikkat gerektirir. Bazı çocukları çok erken yaşta bile kendi kendine
kateterizasyonu öğrenebilir. Başarılı bir mesane tedavi programı
çocuğun normal okula gitmesini ve toplumlaşmasını sağlayabilir.
Bazı çocuklarda hidrosefaliden dolayı öğrenme problemleri olabilir.
Keza bu çocuklar dikkat eksikliği, anlama ve ifade etme güçlüğü,
okuma ve hesap bozuklukları olan çocuklara erken müdahale daha
sonraki okul başarısı için oldukça faydalıdır.
Bu çocukların okulla entegre olabilmeleri için okul ekipmanı ve
müfredatta bazı ayarlamalar yapmak gerekebilir. Yine bu çocuklar
için çevresel ve mimari engeller önemli sorunlar oluşturur.
Myelonemingoselli çocukların mobiliteyi de bir şekilde öğrenmeleri
gerekir. Bunun için tutulan seviyeye ve omurilikteki lezyonunun
derecesine göre bir hedef tespit edilmeli ve bu hedefe ulaşılmaya
çalışılmalıdır. Bu çocuklar baston yardımı ile brace lerle ( alt
seviyeler ) yada tekerlekli sandalye ile mobilize olabilirler.
Spina bifida daki gibi fiziksel engeller çocukların davranışsal ve
sosyal gelişmelerinde çok derin etkiler bırakır. Kişisel gelişim
için aileler, öğretmenler, fizyoterapistler ve eğitimin diğer
elemanlarına büyük görevler düşer.